شاید یکی از دلایلی که به تنوع زائد صنعتی در کشور ما انجامید، همین پدیده خودکفایی است البته که به هر حال تنوع زائد صنایع (شاخههای صنعتی) دلایل مختلفی دارد، ولی یکی از قوی ترین دلایل آن همین موضوع است. صنایع ما خیلی متنوع هستند و این تنوع یک نقطه ضعف است. در جامعه ای که اقتصاد وضعیت طبیعی دارد، مزیتهای است که نوع صنعت را تعیین میکند و صنایع در شاخههای معینی رشد می کند ولی در کشور ما گسترش صنایع براساس فرصتهای نه چندان طبیعی و مزیتهای نه چندان واقعی رشد کرده و شکل گرفته است.
مزیت های نسبی ایران بارها و درجاهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است، کافی است که به مطالعه معروف دکتر مسعود نیلی درباره استراتژی توسعه صنعتی در کشور رجوع کنیم؛ کار خیلی زیبایی بود. هر چند که هیچ وقت عملیاتی نشد و به برنامه اجرایی حتی در زمان دولت آقای خاتمی تبدیل نشد؛ البته بعدها یک کاریکاتوری از آن را در دولت نهم و دهم دیدیم که اجرایی شد؛ اخیرا هم شنیده ام که چنین مطالعه جدی در حال انجام است منتها نکته مهم در این بین این است که مطالعات و تحقیقات به عملیات اجرایی تبدیل شود.
صنایع نفت و گاز و پتروشیمی با دامنههای آنها به دلیل وجود منابع برای کشور بسیار مهم است و تنها باید از خام فروشی فاصله گرفت، ارزش افزوده ای که در محصولات پایین دستی هست، فوقالعاده با آنهایی که در مواد خام است فاصله دارد. به نظرم نفت و گاز و پتروشیمی به رغم اینکه دائم اعداد مختلفی ارائه می شود بیاغراق شاید تا یک قرن دیگر هم همچنان مزیت ما باشد. علاوه بر این از مزیت صنایع معدنی هم نباید غاقل شویم. به یاد دارم مرحوم دکتر عظیمی در کلاسهایشان راجع به ترانزیت کالا از ایران و مزایایی که از هر جهت برای ما دارد به خصوص اگر در شرق کشور تمرکز داشته باشد همیشه نام می بردند. در کنار این ها مزیت داشتن ساحل و دریا رت ما هیچ وقت در اقتصادمان لمس نکردیم و چندان که باید از آن بهره نبردیم در صورتی که خیلی از کشورهای توسعه یافته صنعتی که اتفاقا مواد معدنی هم ندارند، تنها با تمرکز برمزیت داشتن ساحل و دریا پیشرفت های صنعتی بسیار کرده اند مثلا می توان به کره و صنایع کشتی سازی آن اشاره کرد، اما در کشورما باوجود اینکه در دو جهت جنوب و شمال از مزیت دریا برخوردار هستیم ولی چندان که باید و شاید تاکنون از این فرصت استفاده نکرده ایم.
در کنار این ها باید به تنوع مواد غذایی و اقلیم کشاورزی هم اشاره رکرد گرچه که هم اکنون با بحران آب رو به رو هستیم ولی تنوع اقلیم استعداد مهمی در کشور است. می توانیم باتوجه به عطر، بو، رنگ و طعم میوه ها و خواصشان روی فراوریشان متمرکز شد و بعد صنایع تبدیلی دیگر را به کار گرفت و از اینها ارزش افزودههای بالاتری را آفرید. توجه داشته باشید که هنوز روی صنایع سولار (انرژی خورشیدی) هم کاری انجام نداده ایم در صورتی که می توانیم از انرژی های خورشیدی و نو استفاده کنیم و انرژی های دیگر مانند گاز را صادر کنیم.
عضو هیات مدیره کنفدراسیون صنعت و انجمن مدیران صنایع
3535
نظر شما